کار در غبار و آلودگی – کامیار فکور

کارگری

برای کارگران گذران زندگی زحمت‌ها و مصائب گوناگونی دارد و در نهایت هم سهم آنها از ارزشی که تولید کرده‌اند، دستمزد ناچیزی است که چند برابر زیر خط فقر قرار دارد. برای کارگران پروژه‌ای که غالبا دور از خانواده و مشغول کارهای سخت و زیان‌آور هستند با وجود اینکه بخش زیادی از درآمد سرانه کشور را تولید می‌کنند اما شرایط کاری و به‌طور خاص، آلودگی‌های محیط‌زیستی، آنها را با مشکلات بخصوصی درگیر کرده است.
یکی از مشکلات این مناطق آلودگی‌های آب‌وخاک است که سلامت کارگران را به‌شدت به خطر انداخته است. به‌طور مثال در منطقه عسلویه وضعیت آلودگی هوا به حدی است که آلودگی در برخی سال‌ها ۱۰۰ برابر بیشتر از آلودگی هوای تهران برآورد شده است. پالایشگاه‌ها انتشاردهنده میلیون‌ها تن آلاینده در هوا هستند که سلامت انسان و محیط‌زیست را به خطر می‌اندازند. این خطر برای کسانی که در این پالایشگاه‌ها کار و در مجاور آن زندگی می‌کنند، بحرانی‌تر است.
آلاینده‌های صنایع مرتبط با پتروشیمی به‌صورت گاز، ذرات، لجن و پساب مایع در محیط‌زیست منتشر می‌شود. این آلاینده‌ها شامل هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای، فلزات سنگین، بنزین و مشتقات آن، سولفور دی‌اکسید، نیتروژن دی‌اکسید، هیدروژن سولفید، کربن منوکسید و سایر مواد شیمیایی هستند. بیشتر این آلاینده‌ها حتی در غلظت‌های پایین نیز سمی هستند و از طریق تنفس، خوردن، آشامیدن یا از طریق پوست وارد بدن می‌شوند. با این حال، این آلاینده‌ها ممکن است به‌طور مستقیم باعث بروز بیماری نشوند اما از طریق تغییرات بیولوژیکی که در بدن اعمال می‌کنند، ریسک ابتلا به بیماری‌ را افزایش دهند.
یکی از مهم‌ترین آلایندگی‌هایی که مناطق جنوبی کشور از جمله عسلویه و کنگان را درگیر خود کرده، سوختن فلر است که بیش از ۹۰ درصد آن از سوی پالایشگاه‌هاست. سوختن فلرهای پالایشگاه‌ها باعث پراکندگی میزان بسیار زیادی ذرات معلق در هوا و به‌خطر افتادن سلامتی بومیان و شاغلان منطقه می‌شود. به‌طور مشخص در منطقه عسلویه نسبت به شهر بوشهر و بسیاری از شهرهای کشور، بیماری آسم، آلرژی بینی، سینوزیت و اگزما در کودکان سنین مدرسه شیوع بالاتری دارد. به این ترتیب، نه‌تنها کارگران،‌ بلکه خانواده‌های آنها نیز شدیدا تحت‌تاثیر آلایندگی‌های این مراکز صنعتی قرار دارند.
فلرسوزی‌های پالایشگاهی با انتشار گازهای آلاینده مانند سولفور، ساکسفات و همین‌طور کربن‌دی‌اکسید هوا را آلوده می‌کند اما نه‌تنها انسان، بلکه دریا و زیستمندان آن هم از گزند آلایندگی فلرها در امان نمی‌مانند. به‌گفته کارشناسان، اسیدی‌شدن آب به‌دنبال افزایش دی‌اکسیدکربن بر اسکلت کربناتی آبسنگ‌های مرجانی اثرگذار بوده و منجر به سفید شدن آبسنگ‌های مرجانی پارک ملی نایبند شده است. تاثیر این آلایندگی‌ها بر ماهی‌ها جدی بوده که وارد زنجیره غذایی انسان نیز می‌شود. کارشناسان معتقدند وزارت نفت در همه این سال‌ها اقدام جدی برای جمع‌آوری این فلرها و بازیابی گازهای همراه فلرها انجام نداده است.
براساس مطالعات انجام‌شده، اقامت در مناطق مسکونی مجاور با صنایع پتروشیمی و فعالیت در این مراکز منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان کبد، ریه، مغز و خون می‌شود. این آلودگی‌ها همچنین می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات باروری، عقیم شدن، سقط و تولد نوزادان دارای نقص ژنتیکی شود. در چنین شرایطی گاهی کارگران این مراکز مجبور می‌شوند ۱۲ ساعت یا حتی بیشتر در محل کار حاضر باشند.
این مسائل و مشکلات، تنها گوشه‌ای از وضعیتی است که کارگران این مراکز صنعتی روزانه با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مشکلات برای کارگران پیمانکاری که نسبت به کارگران رسمی امنیت شغلی و شرایط کار و زندگی ضعیف‌تری دارند، سخت‌تر هم شده است. با توجه به این شرایط است که در چند سال گذشته کارگران این مراکز خواهان افزایش روزهای مرخصی به ۱۰ روز در ماه هستند، چراکه در کنار همه مشکلات روانی دوری از کار و انجام فعالیت‌های سخت،‌ حضور هرچه بیشتر در مراکز کار به‌مثابه آثار سوء بیشتر آلایندگی‌ها بر سلامت جسم و روان آنهاست. علاوه بر این نباید از یاد برد که مراکز آلاینده صنعتی نه‌تنها باید خسارت‌های ایجادشده را بپردازند و جلوی انتشار و بروز آلایندگی‌ها را تا حد ممکن بگیرند، بلکه باید شرایط سلامتی و بهداشتی کارگران را بدون ایجاد تبعیض میان آنها فراهم کنند.